A-Infos (tr) DAF, Meydan @54 - Adil Aşının Adaleti -- Hastalık X: Beklenen Tehlike

Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) 2018'de potansiyel salgın oluşturabilecek bilinen 
virüsler listesine aldığı Hastalık X, yakın gelecekte ortaya çıkıp dünyayı etkisi 
altına alacak, hatta ölümlere de yola açabilecek potansiyel bir hastalığa verilen 
isim. 2019 yılı sonlarında Çin'in Wuhan şehrinde ortaya çıkan Covid-19 ise tahmin 
edilebileceği gibi "Hastalık X" koltuğuna oturmayı başardı. ---- Covid-19'a karşı 
yaklaşık 200 farklı aşı formülü için çalışma gerçekleştirildi, bunlardan yirmisi 
için klinik çalışmalar başladı. Yani bu 20 aşıdan biri ya da birkaçı Covid-19'a 
karşı kullanılabilecek aşı olabilir. Ancak devletlerin aşı çalışmalarının 
kendisini bir "yarış" olarak sürdürmesi ve tekel olmak isteyen ilaç şirketlerinin 
varlığı da hesaba katılırsa Covid-19 aşısına erişimde adalet ve kolaylık, büyük 
bir soru işareti olarak karşımıza çıkıyor.

"Adil Aşı Dağıtımı" korona kriziyle ilk kez gündemleşmedi. Dünyanın 
fakirleştirilmiş coğrafyalarında yaşayan ve bu coğrafyalarda yaşamasa bile sağlık 
olanaklarından o coğrafyanın "kaymak tabakası" kadar yararlanamayacak olan 
"sıradan" insanların varlığı, aşıya erişimde adalet konusunu yıllardır canlı tutuyor.

Her ne kadar sömürü ve adaletsizliklerle dolu tarihleriyle bilinen devletlerin 
oluşturduğu Birleşmiş Milletler'in (BM) çatısı altında kurulmuş olduğu için 
"adalet" konusundaki samimiyeti sorgulanabilir olsa da DSÖ, bu konuyla ilgili 
gerek kendi başlattığı gerekse desteklediği oluşumların içerisinde yer alıyor.

GAVI Aşı İttifakı: Gates Vakfı'nın 750 milyon dolarla fonladığı GAVI, 2000 
yılında dünyadaki, özellikle "gelişmemiş" ülkelerdeki aşı erişim sorununu 
gidermek için kurulan ve içinde DSÖ'nün de bulunduğu bir kuruluş.

CEPI (Salgına Hazırlık Koalisyonu): 2017 yılında yine Gates Vakfı tarafından 
fonlanan ve İsviçre'de kurulan CEPI'nin amacı, DSÖ'nün her sene yayınladığı 
listedeki hastalıklar ve tabi ki Hastalık X'e karşı çalışmalar yürütmek, bunlara 
karşı geliştirilen aşıların adil dağıtılmasını örgütlemek.

DSÖ korona krizinin başlamasıyla beraber Nisan ayında ACT'i (Covid-19 Araçlarına 
Ulaşım İşbirliği) programını başlattı. Temellerini tanı, tedavi ve aşı üzerine 
kuran ACT'in aşı araştırmaları ile ilgili departmanını DSÖ, CEPI ve GAVI 
oluşturuyor. Bu üç kuruluş COVAX programı çatısı altında, Covid-19 aşısının "eşit 
ve adil" bir şekilde dağıtılması yönünde çalışma iddiasında.

COVAX programı, programa katılan ülkelerin Covid-19 aşılarına erişimini 
amaçlıyor; potansiyel aşıların bir kısmının, üretime ve dağıtıma hazır olmasını 
hedefliyor. Böylece formüllerden biri virüse karşı işe yararsa stoklarda dağıtıma 
hazır aşılar olmuş olacak. Tabi testlerin son aşamasında bile formülün işe 
yaramadığının keşfedilebileceği düşünülürse bunun -belki de alınması gereken- bir 
risk olduğu söylenebilir.

COVAX Nasıl İşliyor?

Şimdiye kadar 173 ülkenin katıldığı programın imzacısı olan "ekonomik olarak iyi 
durumdaki" yaklaşık 80 ülke COVAX'in fon sağlayıcısı. Havuzda toplanan para 
aşının klinik testlerden geçmesi; güvenli ve etkili olduğu kanıtlandıktan sonra 
üretilmesi noktasında ilaç firmalarıyla anlaşma sağlamak için kullanılıyor. 
Programa dahil olan bütün ülkelerin, öncelikle sağlık çalışanları ve riskli 
gruplardaki insanlar olmak üzere, toplam nüfuslarının %20'sinin aşılanması 
hedefleniyor. Bu orandaki aşılama ile Covid-19'un salgın statüsünden çıkması kısa 
vadeli planlar çerçevesinde görülüyor.

Henüz Covid-19'a karşı kanıtlanmış bir aşı bulunmadığı ve piyasaya sürülmediği 
için herhangi bir aşı erişimi verisi elde etmemiz imkansız. Ancak Eylül ayıyla 
beraber grip aşısı sezonu başladı; Covid-19'un etkilerinin azaltılması ve iki 
solunum yolu hastalığının aynı anda bulaşıp ölüm riskini artırmaması için bu sene 
özellikle grip aşısı olunması öneriliyor. Ağustos ayı içinde grip aşılamalarına 
başlayan Çin'in büyük şehirlerinde beklenenin çok üstünde aşı talebi olduğu için 
stoklar tükeniyor ve yine alışık olduğumuz gibi parası olanın "farklı yollardan" 
ulaşabildiği bir pazara dönüşüyor. Aynı şekilde Türkiye'ye ekim ortasında 
geleceği söylenen grip aşısı ay sonuna kaldı. Geçtiğimiz sene yaklaşık 1,5 milyon 
doz getirilen aşı, bu sene de aynı miktarda gelecek. Tabi bu sene talep artacağı 
için kıtlık yine kendisini gösterecek.

Aşı Milliyetçiliğinin Gölgesinde Sağlık Pazarı

Covid-19 aşısına olan erişimi engelleyecek bir tehlike olan "aşı milliyetçiliği"; 
bir ülkenin kendi nüfusunun ihtiyaç duyduğundan daha fazla stok için ilaç 
firmalarıyla yüksek meblağlarda anlaşma yapması anlamına geliyor.

Yapılan bu anlaşmalar yüzünden, aşı üretmek için kullanılan kısıtlı kaynaklar 
önce bu ülkeler için harcanmış oluyor. Talep fazla olduğu için artan fiyatlar 
yüzünden düşük ekonomili ülkelerin aşıya ulaşması çok daha zor ve uzun vadeli oluyor.

COVAX'e katılmada herhangi bir kısıtlama olmadığı için bir yandan COVAX'e katılıp 
bir yandan da ilaç şirketleriyle anlaşmak mümkün. Mesela Fransa katıldı ve fon 
sağladı ancak ilaç firmalarıyla kendi anlaşmasını yapmayı tercih ederek COVAX 
üzerinden aşı satın almayacağını ilan etti.

Dünya nüfusunun %60'ını oluşturan ülkeler COVAX'e katıldı. ABD ve Rusya programa 
katılmayacaklarını açıkladı, Çin ve Birleşik Krallık ise son güne kadar 
sessizliklerini korudu ve 9 Ekim'de COVAX'e katıldıklarını açıkladı.

300 milyon nüfuslu ABD'nin, şimdiye kadar 6 farklı potansiyel aşı için 800 milyon 
dozluk anlaşma yaptığı ve 1 milyar doz daha sipariş edebileceği biliniyor. 65 
milyon nüfusu olan ve COVAX'e 700 milyon dolar fon sağlayan Birleşik Krallık ise 
yaptığı özel aşı anlaşmaları ile 350 milyon doz aşıyı garantiye aldı bile.

Siyasi, askeri, ekonomik, eğitim... Devletler bütün alanlarda birbirleriyle 
rekabet halindeler. Sağlık yarışı da bundan azade değil ve gün geçtikçe ivme 
kazanıyor. Ancak bu yarışa "uyum sağlayamayan" bizlerin, devletlerin ve 
iktidarların masasında hiç değerimiz yok.

Devletlerin bir yarış gibi gerçekleştirdiği bütün bu "atılımlar" bizlerin 
varlığıyla sürdürülüyor, tabi bizlere rağmen. Ve kesinlikle faturası bizlere 
ödettiriliyor.

Korona krizinin bir gün biteceği kesin. Peki bir şekilde hayatta kalarak bu krizi 
atlatırsak bir sonraki krizin kapımıza dayanmasını mı bekleyeceğiz, yoksa?

Emircan Kunuk

Bu yazı Meydan Gazetesi'nin 54. sayısında yayımlanmıştır.

https://meydan.org/2020/11/05/adil-asinin-adaleti/
________________________________________
A - I n f o s Anartistlerce Hazirlanan, anartistlere yonelik,
anartistlerle ilgili cok-dilli haber servisi
Send news reports to A-infos-tr mailing list
A-infos-tr@ainfos.ca
Subscribe/Unsubscribe http://ainfos.ca/mailman/listinfo/a-infos-tr
Archive http://ainfos.ca/tr